Slaap: het belangrijkste geneesmiddel voor het lichaam

Verweer van het lichaam tegen gifstoffen

Het menselijk lichaam gebruikt energie tijdens de uren dat wij wakker zijn. Als de energie verbrand wordt, komt er een signaalstof genaamd adenosine vrij, die het vermogen van de hersenen om zenuwsignalen te versturen dempt. Het adenosinegehalte neemt toe naarmate de hersenactiviteit in de loop van de dag stijgt. Hoe hoger het adenosineniveau in de hersenen is, des te slaperiger worden wij.

In de loop van de avond wordt het adenosinegehalte zo hoog, dat de hersenen geleidelijk langzamer gaan werken, en naarmate de dag naar zijn einde loopt, beginnen wij ons moe te voelen. De oogleden worden zwaar en de slaap dringt zich op.

Onderzoekers hebben aangetoond dat een goede nachtrust, met name de diepe slaap, het niveau van adenosine en andere gifstoffen terugbrengt naar nul, zodat we fris zijn en klaar voor een nieuwe dag. Als we niet voldoende slaap krijgen, blijft er een grotere hoeveelheid gifstoffen in onze hersenen over, zodat wij ons de daaropvolgende dag vermoeider en minder goed voelen. Daar komt nog bij dat er een verband bestaat tussen slaapgebrek en het ontstaan van chronische ziekten als diabetes, hart- en vaatziekten, depressie en overgewicht. Daarom heeft ieder van ons behoefte aan een goede nachtrust.

Grote schoonmaak in de hersenen in het duister van de nacht

Het is dus een interessante vraag hoe het adenosineniveau naar nul wordt teruggebracht. Dit werd in 2012 onderzocht door een wetenschappelijk team onder leiding van Maiken Nedergaard, dat als eerste het schoonmaaksysteem van de hersenen beschreef.

Dit systeem functioneert gedeeltelijk zoals het lymfatisch systeem in de rest van het lichaam. Daarom noemde het team dit het “glymfatisch systeem” (waarbij de “g” verwijst naar de gliacellen, die het vloeistoftransport aansturen). Ze konden vaststellen dat het glymfatisch systeem een tot dusver onbekend systeem voor vloeistoftransport in de hersenen is, dat bestaat uit een microscopisch netwerk in de hersenschors, dat de hersenen doorspoelt.

Sommige aspecten van het glymfatisch systeem waren al in eerder onderzoek beschreven, maar er was nog nooit beschreven dat vloeistofstromen in de hersenen afvalstoffen verwijderen, en dat dat voornamelijk gebeurt terwijl we slapen.

Ook al is het onderzoek van het glymfatisch systeem nog recent, toch ondersteunt het de kennis die we al hadden over ​​de biologische noodzaak van slaap. De resultaten geven namelijk aan dat zonder regelmatige slaap de afvalstoffen in de hersenen zich gaan ophopen en hersencellen afbreken.

Lees ook: Vier adviezen voor een goede slaapkwaliteit

Grote schoonmaak in de hersenen in het duister van de nacht

Het is dus een interessante vraag hoe het adenosineniveau naar nul wordt teruggebracht. Dit werd in 2012 onderzocht door een wetenschappelijk team onder leiding van Maiken Nedergaard, dat als eerste het schoonmaaksysteem van de hersenen beschreef.

Dit systeem functioneert gedeeltelijk zoals het lymfatisch systeem in de rest van het lichaam. Daarom noemde het team dit het “glymfatisch systeem” (waarbij de “g” verwijst naar de gliacellen, die het vloeistoftransport aansturen). Ze konden vaststellen dat het glymfatisch systeem een tot dusver onbekend systeem voor vloeistoftransport in de hersenen is, dat bestaat uit een microscopisch netwerk in de hersenschors, dat de hersenen doorspoelt.

Sommige aspecten van het glymfatisch systeem waren al in eerder onderzoek beschreven, maar er was nog nooit beschreven dat vloeistofstromen in de hersenen afvalstoffen verwijderen, en dat dat voornamelijk gebeurt terwijl we slapen.

Ook al is het onderzoek van het glymfatisch systeem nog recent, toch ondersteunt het de kennis die we al hadden over ​​de biologische noodzaak van slaap. De resultaten geven namelijk aan dat zonder regelmatige slaap de afvalstoffen in de hersenen zich gaan ophopen en hersencellen afbreken.

De menselijke wasmachine

In hun proeven met slapende muizen konden de onderzoekers zien dat het gebied dat onze zenuwcellen omgeeft (de interstitiële ruimte) tijdens de slaap met 60 procent toeneemt, omdat de steuncellen van de hersenen (ook “gliacellen” genaamd) tijdelijk inkrimpen. Door deze toegenomen ruimte is een snellere vervanging van interstitiële vloeistof door ruggenmergvloeistof mogelijk. Deze uitwisseling wordt de “glymfatische clearence” of “wasmachine van de hersenen” genoemd. Op die manier worden de afvalstoffen via de nieren uitgescheiden of via de lever afgebroken.

Met onze kennis van het glymfatisch systeem of de “menselijke wasmachine” klinkt het logisch dat wij na een nacht met te weinig slaap moe worden, omdat de hersenen niet voldoende zijn schoongewassen. Maar ook al weten we nu meer over de manier waarop afvalstoffen tijdens de slaap uit de hersenen gespoeld worden, toch missen we volgens Maiken Nedergaard nog belangrijke kennis over de manier waarop het glymfatische systeem in feite is opgebouwd.

Lees ook: Het verplaatsen van dementerenden

De doorzichtige schedel

Met de scantechnieken waarover de onderzoekers beschikten, was het tot nu toe niet mogelijk om precies af te lezen hoe het schoonmaaksysteem van de hersenen functioneert. Een jaar geleden kwam er echter een nieuwe scantechniek beschikbaar, waarmee de schedel doorzichtig kon worden gemaakt en de buisvoering van het glymfatisch systeem zichtbaar werd. Deze nieuwe scantechniek, die is ontwikkeld door de Turkse neurowetenschapper Ali Ertürk, werd vDISCO genoemd.

Uit proeven met muizen kan men afleiden dat de hersenen van een zoogdier lymfevaten bevatten die de hersenen rechtstreeks met de schedel verbinden. Deze lymfevaten zijn zo microscopisch klein, dat ze nooit ontdekt zouden zijn als de hersenen van de muis uit de schedel zouden zijn gehaald. Hetzelfde zou bij mensen het geval zijn.

Waarschijnlijk helpt deze nieuwe techniek onderzoekers om antwoord te krijgen op een lange reeks interessante vragen, zoals: Hoe ziet het glymfatisch system eruit bij mensen met Alzheimer in vergelijking met gezonde personen van dezelfde leeftijd? Wat gebeurt er met dit systeem als men met het hoofd ergens tegenaan botst? En heeft een ernstige depressie invloed op dit buizensysteem?

We beschikken nog niet over de antwoorden op deze vragen, maar niemand twijfelt eraan dat een goede, diepe slaap van doorslaggevend belang is voor ons welzijn en onze gezondheid. Daarom is het belangrijk om aandacht te besteden aan de zorg voor een goede slaapkwaliteit voor gezonden en cliënten.

 

---

 

 

Ontvang 25 adviezen voor positionering!

Meld u aan voor onze nieuwsbrief en krijg 25 voorbeelden van positionering toegestuurd. Met deze 25 adviezen kunt u bij iedere cliënt gericht op zoek gaan naar de juiste manier van positioneren.