Waarom u op de hoogte moet zijn van biomechanica

Op de bovenstaande vragen zullen slechts weinig mensen bevestigend kunnen antwoorden. Als we dit echter niet weten, weten we evenmin of we ons bewegingsapparaat overbelasten door de verplaatsing die we gaan uitvoeren. Daarom baseren we onze keuze op meningen, in plaats van een weloverwogen professionele keuze te maken. Hierbij komen biomechanische berekeningen kijken.

Het zijn de grote spiergroepen die het werk doen (of niet)

Toen verzorgenden letselschade opliepen als gevolg van tillen, zijn we gestopt met het ronddragen van cliënten. Sinds een jaar of twintig verplaatsen we de cliënt door middel van duwen, rollen en trekken. Als we echter kijken naar de cijfers voor spier- en skeletaandoeningen (SSA), moeten we constateren dat nog steeds dingen fout gaan. Letselschade door tillen komt minder vaak voor, maar het aantal gevallen van SSA aan schouders, nek, armen en lendenen is toegenomen.

Dit hangt helaas samen met de mogelijkheden die we hebben om cliënten “op de juiste wijze” te verplaatsen. We denken dat de grote spiergroepen in de benen het werk doen als we trekken en duwen, maar in feite zorgen ze alleen voor het begin van de beweging. Het werk wordt nog steeds gedaan door onze armen, nek, schouders en lendenen, ook al maken we gebruik van allerlei bekende verplaatsingsprincipes en -technieken.

Misschien wordt het tijd voor een onderhoudsbeurt van onze verplaatsingstechnieken. Zo kunnen we onze professionele zorgverleners leren om weloverwogen keuzes te maken als ze iemand moeten verplaatsen. Deze keuze moet gemaakt worden op basis van vakkennis, niet op basis van meningen. Hierbij speelt kennis van biomechanische berekeningen een essentiële rol.

Wat is biomechanica?

Nu wordt het saai. Biomechanica gaat namelijk over onderzoek van het bewegingsapparaat met toepassing van mechanische en fysische meetmethodes. Zo vindt er bijvoorbeeld onderzoek plaats naar de oorzaken van letsel ten gevolge van belasting en slijtage.

Kennis van biomechanische berekeningen maakt echter geen deel uit van de opleiding van mobiliteitsbegeleiders, sociaal en medisch hulpverleners en sociaal en medisch assistenten. Bovendien wordt op ergo- en fysiotherapie-opleidingen weinig aandacht besteed aan deze kennis en wordt biomechanica slechts kort aangestipt bij enkele opleidingen tot verpleegkundige.

Daardoor is slechts bij weinigen bekend hoe groot de belasting van de lendenen is als men voorovergebogen staat. Toch is het noodzakelijk om dit te weten om te kunnen beoordelen of de werksituatie veilig en verantwoord is, zodat men op basis van deskundigheid kan zeggen: “Nee, sorry, deze verplaatsing wil ik niet uitvoeren, we moeten een andere manier vinden.”

Een voorbeeld: de meesten kennen de situatie dat men in de keuken staat en aardappelen schilt boven de gootsteen. Als de eerste vijf geschild zijn, voelt men al dat de rug en de lendenen pijn beginnen te doen. En dat gebeurt al door een kleine aardappel vast te houden, met de armen op korte afstand van het lichaam. Zo weinig is er dus voor nodig.

Wat is een biomechanische berekening?

Een biomechanische berekening is een rekenmethode waarmee wordt uitgerekend hoe groot de belasting van het bewegingsapparaat is. Het is bijvoorbeeld mogelijk uit te rekenen hoe groot de belasting op de wervelschijven in het lendengebied is als iemand met een rechte rug staat en 45 graden vooroverbuigt.

Om deze berekening te maken, moeten we eerst enkele waarden kennen:

• Hoe lang is de persoon die de verplaatsing uitvoert?
• Hoeveel weegt de persoon die de verplaatsing uitvoert?
• Hoeveel graden staat de persoon voorovergebogen?
• Hoeveel weegt de last die verplaatst moet worden?
• Hoe ver van het lichaam bevindt de last zich?

De meeste zorgverleners die met zorgbehoevende cliënten werken, hebben al eens geprobeerd om staande het been van een cliënt vast te houden. We gaan uit van deze werkhouding, met een verpleegkundige die 80 kilogram weegt, 186 cm lang is en 45 graden voorovergebogen staat. Het been van de cliënt, dat 10 kilogram weegt, komt in deze situatie tot vlak bij het lichaam van de verpleegkundige (we weten immers dat de last zo dicht mogelijk bij het lichaam moet komen), zodat de rekafstand 30 cm bedraagt.

Bij deze taak wordt er dus op de wervelschijven ter hoogte van de lendenen een belasting van ongeveer 255 kg uitgeoefend (het gewicht van een volwassen mannetjesleeuw). Maar wacht; deze berekening is gebaseerd op een stilstaande activiteit, terwijl we vaak bewegen als we iemand verplaatsen. Dat betekent in feite dat de belasting met drie vermenigvuldigd moet worden, zodat de volwassen mannetjesleeuw plotseling verandert in een neushoorn van 765 kilogram!

Lees ook: Wanneer moet u gebruikmaken van mechanishe verplaatsing?

Hoeveel kunt u verplaatsen?

Hoeveel gewicht kunt u op die manier aan? Dat verschilt van persoon tot persoon en is zowel afhankelijk van de last als van de werkhouding, zoals hierboven vastgesteld. Als we nog jong zijn, kunnen we veel aan, maar volgens ISO-standaard 12296 zien we dat deze hoge belasting met het vorderen van de leeftijd een grotere uitdaging vormt. Hierbij moet ook rekening worden gehouden met het feit dat een derde van de vrouwen last krijgt van spierzwakte en dat onze kraakbeen- en/of wervelschijven met de leeftijd degenereren. Als u niet meer een van de jongsten bent, hebt u dus nog meer reden om oplettend te zijn en niet te veel last te verplaatsen.

U bent vele jaren actief op de arbeidsmarkt; daarom moeten we zorgen dat uw lichaam zo weinig mogelijk belast wordt!

U hoeft niet met een rekenmachine rond te lopen en eerst aan het rekenen te slaan voordat u meneer Jansen verplaatst. Wel hoop ik dat u, door u ervan bewust te zijn hoe belastend een gewone verplaatsing is, al goed op weg bent om professionele keuzes te kunnen maken.

 

---

 

Probeer VENDLET

Ben je er niet zeker van dat het VENDLET-systeem de juiste oplossing is voor de cliënt? Test het dan gratis uit.